W dniach: 19.09.2019 r. – 22.09.2019 r. odbył się wyjazd studyjny do Dani na wyspę Bornholm. Tematem przeprowadzonej wizyty studyjnej było wykorzystanie zasobów lokalnych dla rozwoju społecznego i gospodarczego obszaru LGD, włączenia społecznego, tworzenia sieci lokalnej współpracy oraz podejmowania współpracy międzynarodowej i podnoszenie wiedzy z zakresu funkcjonowania podejścia LEADER w Unii Europejskiej na przykładzie LAG Bornholm – Dania. Warto bowiem pokazać to miejsce jako pozytywny przykład współpracy, nie tylko środków finansowych, ale przede wszystkim procesów społeczno-gospodarczych i oddziaływania metody, podejścia LEADER, w ujęciu wielofunduszowym.

Wyjazd studyjny był organizowany przez Związek Stowarzyszeń „Dolnośląska Sieć Partnerstw LGD” przy udziale partnerów projektu: tj.: Stowarzyszenia „Lokalna Grupa Działania Partnerstwo Kaczawskie” oraz Lokalnej Grupy Działania Dobra Widawa w ramach operacji pn.: „Wsparcie tworzenia międzynarodowej sieci kontaktów Lokalnych Grup Działania z Dolnego Śląska oraz podniesienie wiedzy w zakresie funkcjonowania Programu LEADER w obszarze Unii Europejskiej”.

Głównym celem operacji było: „nabycie wiedzy przez przedstawicieli lokalnych grup działania z Dolnego Śląska w zakresie funkcjonowania Programu LEADER, wielofunduszowości i dobrych praktyk w innych krajach Unii Europejskiej – Danii oraz tworzenie sieci kontaktów międzynarodowych LGD i uzyskanie inspiracji do działania na obszarze lokalnym własnego LGD lub obszarowym kilku LGD.

Wyjazd studyjny opierał się na 4 tematach:

1. Aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich w celu tworzenia partnerstw na rzecz realizacji projektów nakierowanych na rozwój tych obszarów, w skład których wchodzą przedstawiciele sektora publicznego, sektora prywatnego oraz organizacji pozarządowych;
2. Upowszechnianie wiedzy w zakresie systemów jakości żywności, o których mowa w art. 16 ust. 1 lit. a lub b rozporządzenia nr 1305/2013;
3. Upowszechnianie wiedzy w zakresie optymalizacji wykorzystywania przez mieszkańców obszarów wiejskich zasobów środowiska naturalnego;
4. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich przez podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności w obszarze małego przetwórstwa lokalnego lub w obszarze rozwoju zielonej gospodarki, w tym tworzenie nowych miejsc pracy.

Pierwszym punktem wyjazdu studyjnego była wizyta w restauracji należącej do Regional Culinary Heritage Bornholm. Mieliśmy okazję spróbować lokalnych potraw, a ich nepowtarzalny smak, aromat oraz sposób serwowania zaskoczył nawet najwybredniejszych smakoszy tradycyjnych produktów. Wyspa jest niemal samowystarczalna jeśli chodzi o produkcję żywności – produkowana jest tu zdrowa, ekologiczna żywność, działa też kilka piekarni, można zakupić lokalne napoje alkoholowe i słodycze.

Następnie mieliśmy spotkanie z p. Mikkelem Bach-Jensenem przedstawicielem GAARDEN. GAARDEN to pierwszy „Regionalny Dom Kultury Żywności w Danii”. Celem projektu było stworzenie regionalnego i opartego na tradycji centrum kultury żywności i produkcji żywności na Bornholmie. W ten sposób farma stała się pierwszym regionalnym domem kultury żywności w Danii: miejscem spotkań kulinarnych mieszkańców wyspy i gości, którzy spotykają się z kulturą żywności poprzez smak, zabawę i a także jej produkcję. W szczególności efektem projektu była budowa „nowego domu kultury żywności” z kuchnią, zapleczem usługowym, kominkiem, jadalnią i wyjściem na taras z kuchnią na zewnątrz i piecem do palenia. Wytwarzane tutaj produkty rolne są sprzedawane w sąsiednim muzeum Melstedgård, gdzie liczba odwiedzających po realizacji niniejszego projektu wzrosła o 60%.

Zakupy w muzeum Melstedgård

Jak powiedział przedstawiciel Regional Culinary Heritage Bornholm: „Regionalna, tradycyjna kuchnia Bornholm podąża szlakiem „od rolnika do koszyka”. Chleb jest pieczony z mąki z Bornholms Valsemølle, a młyn pozyskuje zboże z Frennegård. Kotlet jagnięcy, który zjemy w Craft Slaughter, przygotowany został z owiec wypasanych na pagórkach skalnych Bornholmu. Sałata oraz pozostałe warzywa są uprawiane ekologicznie w Grennesminde, a gładzicę – najpopularniejszą flądrę – możemy odebrać każdego ranka u miejscowego rybaka, który pomimo swoich 70 lat nadal jest aktywny i codziennie wyprowadza swoje sieci do Zatoki Salen.

Dzięki temu, że znamy historię pochodzenia każdego składnika, i ta historia jest dobra, nasz posiłek zyskuje nowy wymiar, a my dostajemy niezwykłe doznania kulinarne!

I tylko należy pamiętać, że jeżeli chcemy zjeść czekoladę na deser, to tylko tę ręcznie robioną w Snogebæk.”

Spotkanie z Mikkelem Bach-Jensenem przedstawicielem GAARDEN

Na kolejne spotkanie zaprosił nas Hans Jorgen Jensen, który przedstawił działalność lokalnej grupy działania – LAG Bornholm. Hans Jorgen Jensen opowiadał o tym, jak działają duńskie lokalne grupy działania, przy wsparciu wszystkich sektorów. Jakimi metodami działają, jak włączają mieszkańców w rozwój wyspy, kto jest najbardziej aktywny, jak działa LAG Bornholm oraz inne organizacje turystyczne na wyspie.

Wizyta w siedzibie LAG Bornholm

Hans Jorgen Jensen wyjaśnił, że „Strategia LAG Bornholm” oparta jest na 4 kierunkach działania:

1. Bio- ekonomia;
2. Ekonomia doświadczenia
3. Kultura, tożsamość i miejsca spotkań towarzyskich
4. Gospodarka morska (Lokalne Grupy Rybackie)

Biogospodarka dotyczy zrównoważonego zarządzania zasobami biologicznymi. Koncepcja ta jest stosunkowo nowa zarówno w kontekście planowania unijnego, jak i duńskiego. LAG Bornholm dostrzega oczywiste korzyści ze współpracy z biogospodarką, ponieważ oferuje możliwości powiązania rozwoju podstawowej produkcji rolnej z rozwojem lokalnej produkcji żywności wysokiej jakości, a jednocześnie bezpośrednio wiążącym się z aspektem zrównoważonego rozwoju.

Produkcja ekologicznej żywności na Bornholmie w ostatnich latach ma bardzo pozytywny wizerunek, który opiera się na połączeniu szeregu wysokiej jakości produktów i turystyki kulinarnej – ludzie zaczęli podróżować na Bornholm po dobre wrażenia kulinarne. Ambicją mieszkańców wyspy jest również uniezależnienie się od importowanej energii, a przede wszystkim zainteresowanie rolnictwa ograniczeniem importowanej paszy białkowej.

Ekonomię doświadczenia można sklasyfikować jako gałąź gospodarki opartej na sprzedaży doświadczeń, bezpośrednio lub pośrednio, jako pewną formę doświadczenia związanego ze sprzedażą produktu lub usługi, często związaną z produktami turystycznymi.

W ciągu ostatnich dwóch okresów funduszy strukturalnych LAG Bornholm działała wyjątkowo dobrze w obszarze ekonomii opartej na doświadczeniach, zwłaszcza w odniesieniu do rzemiosła i produkcji żywności. Wskazywano na szczególne doświadczenia związane z turystyką w ramach rosnącej popularności wszelkich aktywności sportowych i kulturalnych organizowanych na wolnym powietrzu.

Kultura, tożsamość i miejsca spotkań towarzyskich: Hans Jorgen Jensen powiedział, że mieszkańcy wyspy pracują nad ty, aby wzmocnić swoją samoocenę jako Bornholmczycy. Wiele wydarzeń kulturalnych w ostatnich latach szczególnie pozytywnie przyczyniło się do umieszczenia Bornholmu na mapie kulturalnych wydarzeń Danii, a nawet Europy.

Podczas wspólnych spotkań towarzysko-kulturalnych mieszkańcy podejmują tematy dotyczące: rozwijania i wzmacniania więzi i bliskości w lokalnej społeczności, zwiększaniu się migracji, odpowiedzialności i dbaniu o grupy wrażliwe – i o siebie nawzajem.

Ww. obszary tematyczne zapewniają okazję do zaangażowania w poszczególne działania „innowacyjnych przedsiębiorców” oraz lokalnych artystów i rzemieślników. Wspólnie opracowują oni propozycję nowych inicjatyw społecznych, kulturalnych, gospodarczych. Nowe inicjatywy są ustalane podczas lokalnych spotkań towarzysko-kulturalnych, a następnie w kreatywny sposób omawiany jest ich wpływ na przekształcenie przestrzeni miasta z korzyścią dla społeczności. W najbliższym czasie ponownie zostaną podjęte ukierunkowane wysiłki w celu wzmocnienia kontaktu z młodymi ludźmi – w tym młodzi ludzie mieszkający poza Bornholmem, ale silnie związani z wyspą.

Gospodarka morska obejmuje przemysł portowy, przybrzeży i turystykę. Projekty rozwojowe w sektorze usług morskich zazwyczaj obejmują firmy – lub sieci firm – zlokalizowane w obszarach portowych i pracujące w sektorze morskim. Szacuje się, że Bornholm ma niewykorzystany potencjał w tej dziedzinie, dlatego LAG-Bornholm zamierza wspierać szczególnie ten kierunek działań.

Spotkanie z Hansem Jorgen Jensenem - dyrektorem LAG Bornholm

Po południu mieliśmy okazję odwiedzić NaturBornholm – nowoczesne centrum nauki, którego celem jest popularyzacja wiedzy o geologicznej przeszłości i współczesnej przyrodzie Bornholmu. Muzeum jest wyposażone w multimedialne ekspozycje, posiada ofertę dla turystów indywidualnych, grup zorganizowanych i szkolnych.

Ekspozycje NaturBornholm są podzielone na trzy części tematyczne:

• Sala Odkryć to eksperymentarium z 13 interaktywnymi wyspami o różnej tematyce m.in. energia i środowisko, skały, skamieniałości, czas, ptaki i inne zwierzęta Bornholmu. Wystawa o duńskich dinozaurach zawiera cenne skamieniałości i realistyczne rekonstrukcje wykonane na podstawie bornholmskich znalezisk. Na Wyspie Aktywności są organizowane zajęcia dla dzieci inspirowane przyrodą Bornholmu.
• Sala Przeszłości rozpoczyna się podróżą w Maszynie Czasu, kinie z efektami specjalnymi, w którym prezentowane są rekonstrukcje krajobrazów z mającej 1,7 mld lat historii wyspy. Po wirtualnej podróży przechodzi się Ścieżką Czasu przez poszczególne okresy geologiczne Bornholmu. Poznaje się też rozwój ewolucyjny zwierząt i roślin np. w lagunie z okresu kredy można spotkać żywe kajmany karłowate, żółwie czerwonolice i ryby oraz model bornholmskiego dromeozaura.
• W Sali Teraźniejszości zaprezentowano różnorodność współczesnych, bornholmskich krajobrazów i sposoby wykorzystywania zasobów wyspy przez człowieka. Obejrzeć można m.in. akwarium z bałtyckimi rybami, terraria z żywymi zwierzętami, wystawę o żyjących na wyspie żubrach i bornholmskich diamentach.

Uzupełnieniem oferty są atrakcje na zewnątrz m.in. rekonstrukcje dinozaurów, stanowisko paleontologiczne i elektryczne samochodziki dla dzieci. Po centrum nauki oprowadzała nas p. Hanna Piórska, pracownik naukowy i polski przewodnik w Natur Bornholm.

Hanna Piórska - polski przewodnik w Natur Bornholm opowiada o skałach prekambryjskich

Kolejnego dnia od wczesnych godzin porannych mieliśmy spotkanie z Claes Christian Ludvigsenem przedstawicielem Bornholms Regionskommunen na temat infrastruktury rowerowej na wyspie. Główne tematy poruszone na spotkaniu to: ścieżki rowerowe na Bornholmie i trasy wytyczone po dawnych trasach kolejowych, zmiany w kolarstwie i sprzętach kolarskich/rowerowych, budowa i finansowanie nowych tras rowerowych – gdzie, dlaczego, jak?

Rozmowy z Claes Christian Ludvigsenem na temat ścieżek rowerowych

Po spotkaniu z Claes Christian Ludvigsenem mieliśmy możliwość w praktyce zobaczyć, jak wyglądają trasy rowerowe w północnej części wyspy Bornholm. Nasza wycieczka rowerowa miała ok. 30 kilometrów. Po drodze mieliśmy możliwość zobaczenia miasteczka Hasle, zamku Hammershus oraz miejscowości Allinge-Sandvig z pięknymi plażami, portem i uroczym rynkiem. Hasle posiada zabudowę podobną do innych miasteczek na wyspie. Kolorowe, niskie domki, wąskie uliczki i niewielki, ale ważny dla mieszkańców port, to znak rozpoznawczy Hasle.

Wyjeżdżamy na naszą 30 km wycieczkę rowerową

Najbardziej charakterystyczne dla Hasle są białe kominy wędzarni widoczne już przy wjeździe do miasteczka. Wędzarnia w Hasle jest największym tego typu kompleksem na wyspie. Kompleks składa się z trzech budynków, w których oprócz samej wędzarni zorganizowano małe muzeum, pokazujące jak wyglądał kiedyś proces wędzenia. Jest też sklepik z rękodziełem oraz oczywiście restauracja, w której mieliśmy możliwość spróbować lokalny przysmak – "bornholmer". Wędzony śledź – znany pod nazwą "bornholmer" aromatyzowany jest dymem wędzarniczym pochodzącym z "bornholmskiego" oleju rzepakowego lub z dodatkiem czosnku niedźwiedzia – popularnej na wyspie rośliny.

Wizyta w wędzarni w Hasle

W wyjeździe studyjnym uczestniczyły 34 osoby: pracownicy, członkowie zarządu, rad oceniających oraz członkowie lokalnych grup działania z obszaru Dolnego Śląska, zaangażowani w realizację programu LEADER na lata 2014-2020.

Zdobyta przez członków i pracowników LGD wiedza i umiejętności pozwoli na aktywizację mieszkańców obszarów wiejskich w celu tworzenia partnerstw na rzecz realizacji projektów nakierowanych na rozwój tych obszarów. W działaniach partnerstw będą mogli brać udział przedstawiciele sektora publicznego, sektora prywatnego oraz organizacji pozarządowych.

Efektem wyjazdu będzie upowszechnianie wiedzy w zakresie systemów jakości żywności oraz w zakresie optymalizacji wykorzystywania przez mieszkańców obszarów wiejskich zasobów środowiska naturalnego. Lokalni liderzy i animatorzy wiejscy wspierać będą rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich przez podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności w obszarze małego przetwórstwa lokalnego lub w obszarze rozwoju zielonej gospodarki, w tym tworzenie nowych miejsc pracy.

„Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”

„Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi”

Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020